Çin Ticaret Bakanlığı'nın Gümrük Genel İdaresi ile birlikte "Bazı Orta ve Ağır Nadir Toprak Elementlerinin İhracat Kontrolüne İlişkin Karar"ı yayınlamasından bu yana, küresel tedarik zinciri sarsıldı. Çin ve ABD, nadir topraklar konusunda sürekli bir mücadele içinde. ABD, Çin'i nadir topraklar konusunda daha ılımlı olmaya ikna etmek için etilen, EDA ve uçak jet motoru parçaları gibi ürünlerdeki "ticaret yasaklarını kaldırma" girişiminde bile bulundu. Aynı zamanda, Çin nadir topraklar pazarına olan bağımlılığını azaltmak için, ABD hükümeti, nadir toprak endüstri zincirinin yurt içinde geliştirilmesini teşvik etmeye başladı ve nadir toprak kaynakları tedarikinin çeşitliliğini artırmak için çok sayıda ülke ve bölge ile ortak geliştirme çalışmalarını destekledi.
Bu değişiklikler, Çin ve Amerika Birleşik Devletleri arasındaki nadir toprak rekabetini nasıl etkiliyor? Diğer ülkeler ve bölgeler, Çin'in nadir toprak kontrol önlemlerine nasıl yanıt verecek? Bu makale, küresel nadir toprak endüstrisinin mevcut durumunu ve gelişim eğilimlerini incelemek için çok sayıda yetkili düşünce kuruluşundan analizler seçiyor.
Anlaşmanın ötesinde, belirsizlikler devam ediyor
On 11 Haziran 2025'te, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi, "Trump Nadir Toprak Tedarik Kanallarını Yeniden Kurma Anlaşmasına Varıldı" başlıklı bir rapor yayınladı. Makalede, Çin-ABD ekonomik ve ticari müzakere anlaşmasının Çin'in Amerika Birleşik Devletleri'ne nadir toprak ve mıknatıs ihracatına yeniden başlamasını içerdiği belirtildi. Bu olay, nadir toprak hammaddelerinin ABD ekonomisi için önemini ve Çin'in küresel ana mineral tedarik zincirindeki baskın konumunu vurgulamaktadır.
Nisan 2025'te Çin, yedi nadir toprak elementine ihracat kısıtlaması getirdi ve bu durum doğrudan küresel tedarik zincirini etkiledi. Bu kriz, Batı ülkelerinin ana mineral sektörlerinde Çin'e olan yüksek derecedeki bağımlılığını ortaya çıkardı. Mayıs ayında Çin ve Amerika Birleşik Devletleri arasında 90 günlük bir tarife ateşkes anlaşmasına varılmasına rağmen, idari onaylardaki gecikme, fiili arzda yavaş bir toparlanmaya yol açtı. Amerikan otomobil üreticileri özellikle etkilendi - Ford Chicago fabrikası bir hafta süreyle kapatıldı ve birçok Avrupalı otomotiv tedarikçisi üretimi durdurmak zorunda kaldı. Japon Suzuki bile Swift modelinin üretimini askıya aldı.
Haziran ayında Londra müzakerelerinde varılan yeni çerçevede, Çin bazı nadir toprak tedarikini yeniden başlatma taahhüdünde bulunsa da, bu sadece geçici bir önlemdi. Uzun vadede, ABD'nin Çin'in ağır nadir topraklarına olan bağımlılığını azaltma çabalarını hızlandırması gerekiyor. Veriler, ABD'deki MP Materials'ın 2025'te neodimyum demir bor mıknatısları için üretim kapasitesinin sadece 1.000 ton olduğunu gösteriyor; bu, 2018'deki Çin üretiminin %1'inden az. Bu, tedarik zinciri özerkliğine ulaşma sürecinin zorlu olduğunu vurgulamaktadır.
ABD'nin aşma stratejisi iki yöne odaklanıyor: Birincisi, Avustralya aracılığıyla nadir toprak tedarik zincirinin çeşitlendirilmesini sağlamak. Ülkenin nadir toprak oksit üretimi üç yıl içinde üçe katlanması planlanıyor. Arafura Rare Earths Limited'in gelecek yıl üretime başlamasından sonra, 2032 yılına kadar küresel neodimyum ve praseodimyum talebinin %4'ünü karşılaması bekleniyor. Diğeri ise, ABD'nin "Savunma Sanayi Stratejisi"nde, 2027 yılına kadar "maden-mıknatıs" tam endüstriyel bir zincir kurmayı hedeflediğini belirtiyor.Nadir toprak pazarındaki arz ve talep dinamikleri jeopolitik ile iç içedir.
31 Mayıs 2025'te, Uluslararası Enerji Ajansı en son "2025 Küresel Kritik Mineraller Görünümü"nü yayınladı. Rapor, 2024'te büyük enerji minerallerine yönelik küresel talebin güçlü bir büyüme gösterdiğini belirtiyor. Pil gücünün ve yeni enerji altyapısının sürekli genişlemesi, lityum talebinde yaklaşık %30'luk bir artışa yol açarken, nikel, kobalt, grafit ve nadir topraklar %6 ila %8 arasında yüksek bir büyüme oranını korudu.
Rapor, bakır ve lityum kıtlığının en belirleyici olduğunu gösteriyor. Enerji minerallerinin genel arzı kısa vadede bol görünse de, hem bakır hem de lityum orta ve uzun vadede ciddi kıtlıklarla karşı karşıya kalacak: 2035 yılına kadar, birincil bakır kıtlığı %30'a ulaşabilir ve lityum kıtlığı da %40'a yaklaşabilir. Kıtlıklar gerçekleştiğinde, aşağı yönlü ürünlerin maliyetini artıracak, yeni enerji ve endüstriyel projeleri ertelemeye veya ölçeklerini küçültmeye zorlayacak ve böylece net sıfır hedeflerine ulaşma sürecini yavaşlatacaktır.
Rapor, yeni enerji ve yüksek teknoloji endüstrilerini destekleyen stratejik mineral kaynaklarının çoklu pazar riskleriyle karşı karşıya olduğunu belirtiyor. İlk olarak, pazarın küçük ölçeği ve sınırlı şeffaflık nedeniyle, ana mineral pazarları fiyat dalgalanmalarına eğilimlidir. İstatistiklere göre, 20 stratejik mineralin %75'i ham petrolden daha yüksek bir fiyat oynaklık oranına sahip ve yarısı doğal gazınkini aşıyor. İkincisi, ticaret kısıtlamaları ana mineral pazarlarını etkiliyor. Son zamanlardaki bir dizi ihracat kontrol politikası, pazar belirsizliğini artırdı. Ayrıca, yüksek oranda yoğunlaşmış tedarik (özellikle rafine etme ve işleme aşamalarında) riskleri artırıyor: Çin, 20 stratejik mineralin 19'unda rafine etme kapasitesine hakim ve ortalama %70'lik bir pazar payına sahip. Ek olarak, tantal, titanyum ve vanadyum gibi minerallerin ya uygulanabilir alternatifleri yok ya da maliyet ve performans arasında bir uzlaşma gerektiriyor.
Rapor ayrıca, teknolojik inovasyonun (yapay zeka araştırması, DLE ve atıkların yeniden kullanımı gibi) verimliliği artırabilmesine rağmen, jeopolitik riskleri azaltmanın zor olduğunu belirtiyor; aynı şekilde, politika desteği (vergi teşvikleri, fiyat farklılıkları, uzun vadeli satın alma ve satış anlaşmaları) pratik teknolojilerin mevcudiyeti olmadan sürdürülebilir bir itici güç oluşturmayacaktır. Bu nedenle, tek bir yaklaşıma olan bağımlılığı kırmak için "teknoloji ve politika" işbirliği gereklidir. Hükümet ve uluslararası kuruluşlardan kredi garantileri, stratejik rezervler ve basitleştirilmiş onay süreçleri sağlayarak ve verimli teknoloji projelerine yönelik hedefli destek sağlayarak, hem yeni üretim kuruluşlarını tanıtmak hem de bu kuruluşların hem politika hem de pazar korumaları altında istikrarlı bir şekilde faaliyet göstermesini sağlamak mümkündür.
Amerika Birleşik Devletleri'nin şu anda uygun bir alternatif tedarik zinciri bulunmuyor.
Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi, 14 Nisan'da "Çin'in Nadir Toprak İhracatına İlişkin Yeni Kısıtlamalarının Sonuçları" başlıklı bir rapor yayınladı ve Çin'in yedi tür nadir toprak elementinin ihracatını kısıtlama uygulamasının uluslararası pazarda, özellikle de Amerika Birleşik Devletleri'nin ilgili endüstrilerinde büyük bir yankı uyandırdığını belirtti.
ABD savunma teknolojisi sektörü ilk etkilenen oldu. Tedarik açısından bakıldığında, kısıtlamalar üç kat etki yarattı. İlk olarak, lisans sisteminin kurulması sırasında, ihracat faaliyetleri geçici olarak askıya alındı ve bu durum ABD işletmelerinin istikrarlı tedarik ritmini bozdu. İkincisi, 16 ABD savunma ve havacılık işletmesi ihracat kontrol listesine dahil edildi ve bu durum tedarik zinciri kesintisi riskini önemli ölçüde artırdı. Üçüncüsü, dinamik lisans sistemi, ülkeleri Çin ile işbirliği aramaya teşvik etti. ABD işletmeleri zamanında uyum sağlayamazsa, uluslararası rekabetteki avantajlarını kaybedebilirler.
Amerika Birleşik Devletleri de nadir toprak tedarik zincirinde son derece savunmasız durumda. Çin, uzun süredir nadir toprakların işlenmesi için küresel pazar payının %99'unu elinde tutuyor. Küçük miktarda üretim sağlayabilen tek Vietnam rafinerisi, vergi anlaşmazlıkları nedeniyle bir yıldır üretim dışı. Bu durum, Amerika Birleşik Devletleri'ni nadir toprak tedariki için Çin'e son derece bağımlı hale getiriyor. Ağır nadir topraklar üzerindeki bu kısıtlama, doğrudan ABD tedarik zincirinin çekirdeğini hedef alıyor. Şu anda, Amerika Birleşik Devletleri'nin nadir toprakları ayırma yeteneği yok. 2025 sonuna kadar, Pentagon tarafından finanse edilen MP Materials, yılda yalnızca 1.000 ton NdFeB mıknatıs üretebilirken, Çin zaten 2018'de yılda 138.000 ton NdFeB mıknatıs üretebiliyordu; 2024'te MP Materials, 1300 ton oksit NdPr üretimi duyurdu ve Çin, 2018'de yaklaşık 300.000 ton NdFeB mıknatıs üretti. Amerika Birleşik Devletleri'nin ilgili geliştirme planları olmasına rağmen, hedeften çok uzaktalar. Savunma Bakanlığı, yurt içi tedarik zincirini kurmak için 439 milyon ABD dolarının (yaklaşık 3,18 milyar yuan) üzerinde yatırım yapmasına rağmen, ilgili tesisler 2027'ye kadar savunma ihtiyaçlarını karşılayamayacak.
Nadir toprak elementleri, Amerika Birleşik Devletleri'nin ulusal güvenliği için büyük önem taşıyor. Savunma teknolojilerinde, F-35 savaş uçağı, Virginia sınıfı ve Columbia sınıfı denizaltılar ve "Tomahawk" füzeleri gibi çok sayıda önemli ekipman, nadir toprak elementlerini yaygın olarak kullanıyor. Bir F-35 savaş uçağı 900 pound'dan fazla nadir toprak içerirken, bir Virginia sınıfı denizaltı yaklaşık 9.200 pound gerektiriyor. Amerika Birleşik Devletleri, savunma teknolojilerinin üretiminde zaten bir dezavantaja sahip ve Çin, ana minerallerin ithalatını kısıtlarsa, Çin ve Amerika Birleşik Devletleri arasındaki askeri yetenek açığını hızla genişletecektir.
Uluslararası işbirliği için alternatif tedarikçiler arama söz konusu olduğunda, birçok ülke nadir toprak kaynaklarını geliştirmeye yönelik plan ve yatırımlara sahip olmasına rağmen, şu anda Çin hala ağır nadir toprakları rafine etme sürecinde baskın bir konuma sahip. Avustralya, disprozyum için bir üretim üssü yapmak üzere Browns Range madenini geliştirmeye çalışıyor olsa da, işleme ve rafine etme kapasitesi inşası açısından hala çok fazla çalışmaya ihtiyaç duyuyor ve en azından 2026'ya kadar Çin'in oksit rafine etme teknolojisine bağımlı kalacak. Makale, Amerika Birleşik Devletleri'nin diğer ülkelerle işbirliğini güçlendirmesi gerektiğini belirtiyor
ve nadir toprak ayırma ve işleme konusundaki teknik bilgi açığının üstesinden gelmeyi hızlandırması gerektiğini belirtiyor.Afrika, Çin ve ABD arasındaki rekabetin bir sonraki ana savaş alanı olabilirStimson Center tarafından yayınlanan "Çin ve ABD'nin Ana Minerallere Yaptığı Yatırımlar" başlıklı rapor, küresel ana mineral talebinin arttığı ve jeopolitik durumların karmaşık ve değişken olduğu mevcut durumda, Çin ve ABD arasındaki ana mineraller alanındaki rekabetin Afrika'da giderek daha belirgin hale geldiğini belirtiyor.
Yatırım ölçeği açısından bakıldığında, 2023'te, "Kuşak ve Yol Girişimi" aracılığıyla, Çin'in Afrika'daki toplam ekonomik katılımı 21,7 milyar ABD dolarına (yaklaşık 155,689 milyar yuan) ulaştı; bunun içinde ana mineral projelerine yapılan yatırım yaklaşık 8 ila 10 milyar ABD dolarıydı; Amerika Birleşik Devletleri ise o yıl Afrika'ya 7,4 milyar ABD doları (yaklaşık 53,025 milyar yuan) yatırım yaptı ve ana mineral yatırımı sadece yaklaşık 300 milyon ABD doları oldu. Çin'in Afrika'daki ana minerallere yaptığı yatırım, Amerika Birleşik Devletleri'ninkinden çok daha fazlaydı.
Yeşil enerji dönüşümünün hedefi, Çin'in ana minerallere olan talebini artırdı. 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri'nin bir imzacısı olan Çin, temiz teknolojileri güçlü bir şekilde geliştirdi ve bu da ana minerallere olan talebin önemli ölçüde artmasına neden oldu. "Yeni Enerji Aracı Endüstrisi Geliştirme Planı (2021-2035)" ve "Yeni Üç Mal" ekonomik büyüme itici güçleri gibi politikalar, işletmeleri ana minerallerin tedarik zincirini güçlendirmeye teşvik etti. Afrika önemli bir tedarik kaynağı haline geldi. Örneğin, Çin'in kobaltının neredeyse %90'ı Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nden ithal ediliyor. Çin'den gelen ana minerallere olan bağımlılığını azaltmayı ve ulusal güvenliği sağlamayı amaçlayan Amerika Birleşik Devletleri, ana minerallerin tedarik zincirini çeşitlendirmeye acilen ihtiyaç duyuyor. Afrika, bunun için önemli bir ortak haline geldi.
Yatırım projeleri açısından, Çin, Afrika'daki ana mineral endüstrilerinde kapsamlı konuşlandırmalar yaptı. 2023'te, Kongo Demokratik Cumhuriyeti'ndeki bakırla ilgili projelerin değeri 2 milyar ABD dolarının (yaklaşık 143,31 milyar yuan) üzerindeydi, Botsvana'da yaklaşık 2 milyar ABD dolarıydı ve Mali ve Zimbabve'de lityum madenciliği gibi büyük ölçekli projeler de vardı. Aynı zamanda, Çin, ana minerallerin ithalatı, rafine edilmesi ve işlenmesi için küresel bir merkezdir. Küresel nadir toprak elementi rafine etme ve işlemenin %85-90'ını oluşturuyor. Afrika'daki ana mineral ihracatı açısından, Çin, kobaltın %72'si ve grafitin %28'i gibi birçok mineralin en büyük ithalatçısıdır. İki taraf karşılıklı bağımlı bir ilişki kurdu.
Amerika Birleşik Devletleri, Uluslararası Kalkınma Finans Kurumu (DFC) gibi kurumlar aracılığıyla, ana mineral tedarik zincirlerini güçlendirmek için Afrika'da çok sayıda projeye yatırım yaptı. Örneğin, "Lobito Demiryolu Koridoru Projesi"ne yatırım yaptı. Ayrıca, Angola ve Zambiya gibi ülkelerle mutabakat zaptları imzaladı. DFC, fon sağlarken, özel sektörle işbirliğini vurguluyor ve çevresel, sosyal ve yönetişim (ESG) standartlarını öne çıkarıyor. Bu, Çin'in kullandığı modelle çelişiyor; burada devletin sahip olduğu işletmeler öncü bir rol oynuyor, yatırım devlet tarafından yönlendiriliyor ve genellikle ESG uyumluluğu sorunları nedeniyle eleştirilere maruz kalıyor.
Geleceğe bakıldığında, yeni Trump yönetiminin Afrika'daki kritik mineral tedarik zincirine ilişkin tutumu belirsizliğini koruyor. Yeşilırmak ile işbirliği önererek ve Ukrayna ile minerallerin satın alınmasını görüşerek kritik mineraller elde etme niyetleri olsa da, Biden yönetiminin Afrika ile diplomatik ve ekonomik ilişkilerinde uyguladığı önlemleri sürdürüp sürdürmeyecekleri konusunda hala belirsizlikler var. Çin'in Afrika'daki kritik mineral sektörüne katılımını genişletmeye devam etmesi bekleniyor. Afrika'nın ABD'nin kritik mineral tedarik zincirindeki rolü belirsizliklerle dolu ve Çin ile ABD arasındaki Afrika'daki kritik mineral sektöründeki rekabet durumu devam edecek ve gelişebilir.
Avrupa: Çin ve ABD Arasındaki Nadir Toprak Rekabetinde Önemli Bir Değişken mi?
17 Nisan 2025'te, Çin-Avrupa Politika Analiz Merkezi, "Nadir Toprak Mineralleri: Çin + Tarifeler = Kriz" başlıklı bir rapor yayınladı. Makalede, Çin'in son zamanlarda altı tür nadir toprak mineralinin ihracatını askıya aldığı ve bunun Batı endüstrileri için ciddi bir zorluk oluşturduğu belirtiliyor. Çin tedarikine güvenmek ile bağımsız çözümler aramak arasında, Batı kritik bir dönüm noktasında.
Çin'in nadir toprak ihracatına getirdiği kısıtlamaların neden olduğu kıtlık durumuna yanıt olarak, Avrupa geri dönüşüm için yeni teknolojiler ve üretim kapasitesi geliştirmeye odaklandı. Böylece "Kritik Hammaddeler Yasası" doğdu ve yurt içi madencilik, işleme ve geri dönüşüm için hedefler belirlenerek tek bir tedarikçiye olan bağımlılık azaltıldı. Avrupa Komisyonu, ana minerallerin çok yönlü gelişimini teşvik etmek için 13 üye devlette 47 stratejik proje başlattı.
Uygulamada, Avrupa genelinde nadir toprak geri dönüşümüne adanmış bir dizi işletme ve proje ortaya çıktı. Almanya'daki Heraeus Remloy, Avrupa'daki en büyük nadir toprak mıknatıs geri dönüşüm tesisini inşa etti ve Avrupa'daki yeni mıknatıs talebinin %30'undan fazlasını karşılamak için üretim kapasitesini önemli ölçüde artırmayı hedefliyor; Fransa'daki Carmag, büyük miktarda nadir toprak geri dönüştürmek ve yılda önemli miktarda ağır nadir toprak oksit üretmek amacıyla büyük ölçekli bir geri dönüşüm tesisi inşa etti; İngiltere'deki Ionic Technologies, hizmet dışı ekipmanlardan ana elementleri geri kazanmak için patentli bir süreç geliştirdi; Belçika'daki Hydrometal, Çin'den ihracat kısıtlamalarına tabi nadir toprak elementlerini geri dönüştürmek için uzmanlığını kullanıyor; Estonya'daki NeoPerformanceMaterials ve İtalya'daki RarEarth, elektrik motorlarının geri dönüşümüne odaklanıyor. Bu çabalar, kapsamlı bir döngüsel ekonomi stratejisi oluşturmayı, ithalata olan bağımlılığı azaltmayı ve Avrupa'nın nadir topraklar alanındaki direncini artırmayı amaçlıyor.
Özetle, Çin kısa vadede küresel nadir toprak tedarikine hakim olmaya devam edecek. Ancak, orta ve uzun vadede, çoklu zorluklarla da karşı karşıya kalacak: Bir yandan, diğer ülkeler üretimi ve teknolojik atılımları hızlandırdıkça ve uluslararası toplumun stratejik mineralleri değiştirme ve geri dönüştürme yeteneği sürekli olarak geliştikçe, Çin'in pazar payı sıkıştırılabilir; diğer yandan, ihracat kontrol önlemleri ve jeopolitik sürtüşmeler de endüstri belirsizliğini artırabilir. Çin sadece uzun vadeli kaynak geliştirme ve teknolojik inovasyon düzenini iyileştirmeyi hızlandırmakla kalmamalı, aynı zamanda nadir toprak kaçakçılığına yönelik denetimi ve baskıyı güçlendirmeli, tedarik zinciri güvenliğini sağlamak ve endüstri liderliği konumunu sağlamlaştırmak için endüstri zincirinin şeffaflığını artırmalıdır.
Mesajınız 20-3.000 karakter arasında olmalıdır!
